امام علی بن الحسین(ع)، معروف به «زین العابدین» و «سجّاد» و مکنّی به ابوالحسن و ابومحمد، در پنجم شعبان سال ۳۸ قمری دیده به جهان گشود.
مادرش، شهربانو دختر یزدگرد سوم پادشاه ساسانی ایران بود که پس از حمله مسلمانان به امپراتوری ساسانیان و پیروزی مسلمانان در آن نبرد، اسیر شد و به همراه سایر اسیران ایرانی به مدینه منتقل گردید و به پیشنهاد امیرمؤمنان(ع) در انتخاب همسر، آزاد و مختار گشت.
وی در میان تمامی جوانان و صاحب منصبان مدینه، حضرت اباعبدالله الحسین(ع) را اختیار و به عقد ازدواج وی درآمد و از آن هنگام به “سیّده النّساء” معروف شد.
وی چند سالی بیش در بیت امام حسین(ع) زندگی نکرد؛ زیرا در هنگام تولد تنها فرزندش امام زین العابدین(ع) در سال ۳۸ قمری بدرود حیات گفت.
امام سجّاد(ع) پس از شهادت پدر ارجمندش امام حسین(ع) در محرم سال ۶۱ قمری، در ۲۳ سالگی به مقام عظمای امامت نایل آمد و در سخت ترین و دشوارترین تاریخ امت اسلام، رهبری شیعیان و محبّان اهل بیت(ع) را بر عهده گرفت و راه و روش پدران و نیاکان پاک نژاد خویش را استمرار بخشید.
آن حضرت، در واقعه کربلا حضور فعال داشت و از آغاز مبارزه امام حسین(ع) بر ضد یزید بن معاویه، در کنار آن حضرت بود و در سفر آن حضرت از مدینه به مکه و از مکه به عراق و سرزمین کربلا، وی را همراهی می نمود.
ولیکن در روز عاشورا که تمامی یاران امام حسین(ع) به اذن آن حضرت و پس از آن، خود امام حسین(ع) وارد میدان کارزار شده و با دشمنان به نبرد جانانه پرداختند و سرانجام مظلومانه به شهادت رسیدند، امام زین العابدین(ع) بر اثر عروض بیماری و تب شدید از جنگ با دشمنان بازماند و به اراده الهی از آن واقعه خونین، جان به در برد، تا به عنوان حجت خدا بر روی زمین و امام امت و جانشین پدرش اباعبدالله الحسین(ع)، سکان کشتی طوفان زده امت را هدایت و رهبری نماید.
آن حضرت، پس از شهادت امام حسین(ع) و یارانش در کربلا، به همراه سایر بازماندگان قافله حسینی به اسارت دشمن در آمد و در حالی که از بیماری توان فرسا، رنج می برد، در غل و زنجیر دشمنان قرار گرفت و سختی اسارت اهل بیت(ع) از کربلا به کوفه و از کوفه به شام را با صبر و بردباری تحمّل کرد و تسلّی و تسکینی برای سایر اسیران در بند بود و با خطبه های روان و روشنگر خود، دشمنان و جنایت کاران را رسوا و حقانیت امام حسین(ع) را به گوش مسلمانان عالم رسانید و آنان را از خواب غفلت بیدار کرد و تحوّل عظیمی در جامعه مسلمانان به وجود آورد و دشمنان اهل بیت(ع) را به عقب نشینی از مواضع و دیدگاه های شیطانی خود وادار نمود.
امام زین العابدین(ع) پس از بازگشت به مدینه، به مدت ۳۴ سال امامت شیعیان را بر عهده داشت و در این مدت نیز با حوادث و رویدادهای بزرگی روبرو گردید ولی به حول و قوه الهی از همه آن ها با سربلندی و سرافرازی عبور کرد.
از امام زین العابدین(ع) آثار ارزشمندی از قبیل مواعظ، احادیث، اشعار و ادعیه به صورت پراکنده به جای ماند و مورد استفاده محققان و متقیان قرار می گیرد. ولی دو أثر مدوّن از وی بر جا مانده است که در میان آثار اسلامی، درخشندگی و جاودانگی ویژه ای دارند. آن دو عبارتند از:
۱- صحیفه سجّادیه، که مشتمل بر ۸۳ دعا و مناجات است؛
۲- رساله الحقوق، که تبیین کننده حقوق آحاد ملت و افراد بشری در جامعه اسلامی است.
به هر روی، این امام همام پس از پنجاه و هفت سال زندگی، در محرم سال ۹۵ قمری، بر اثر زهری که به دستور ولید بن عبدالملک اموی به آن حضرت خورانیده شد، در مدینه منوره به شهادت رسید و در قبرستان بقیع در جوار قبر مطهر عمویش امام حسن مجتبی(ع) به خاک سپرده شد.
درباره تاریخ شهادت امام زین العابدین(ع)، گرچه تمامی مورخان و سیره نگاران، اتفاق دارند که این واقعه عظیم در ماه محرم واقع شد، ولی در تعیین روز و سال وقوع آن، اتفاق نظر و دیدگا ه واحدی وجود ندارد.
برخی از آنان، روز دوازدهم محرم، برخی هیجدهم محرم و برخی دیگر بیست و پنجم محرم را روز شهادتش می دانند. هم چنین درباره سال شهادتش با این که اکثر مورخان، سال ۹۵ را ذکر کرده اند، برخی سال ۹۴ قمری را بیان نموده اند. (۴)
پی نوشت ها:
۱- مسارالشیعه: ص۲۶. قلائد النحور: ج محرم و صفر، ص۳۱۵. العدد القویه: ص۳۱۵. زادالمعاد: ص۳۲۸. مصباح کفعمی: ج۲، ص۵۹۴. مصباح المتهجد: ص ۷۲۹. فیض العلام: ص۱۶۵. بحارالانوار: ج۵۹، ص۱۹۹.
۲- اصول کافی: ج۲، ص۴۹۱.
۳- منتهی الآمال: ج۲، ص۳۷. الوقایع و الحوادث: ج۴، ص۲۸۷. مستدرک سفینه البحار: ج۵، ص۲۱۸.
۴- الارشاد (شیخ مفید)، ص ۴۹۲؛ کشف الغمه (علی بن عیسی اربلی)، ج۲، ص ۲۵۹؛ روضات الجنّات (موسوی خوانساری)، ج۲، ص ۱۳۴؛ زندگانی چهارده معصوم(ع) – ترجمه اعلام الوری- (علامه طبرسی)، ص ۳۵۹؛ دائره المعارف تشیّع، ج۳، ص ۲۵۲؛ منتهی الآمال (شیخ عباس قمی)، ج۲، ص ۱
